Về quê
Ngô Thụy Chương
Khanh hăm hở lên đường trở về quê cũ sau hơn 40 năm xa cách.
Chàng tưởng tương đến giây phút nh́n thấy lũy tre làng năm xưa và gặp lại những người bạn của thời niên thiếu. Khanh có rất nhiều kỷ niệm ở nơi đây v́ ngay từ lúc nhỏ, chàng đă nhiều lần theo bố về thăm quê. Những h́nh ảnh năm xưa bỗng chợt trở về.
Bố Khanh đậu cử nhân Hán học nên cụ day học tại trường đại học Văn Khoa Hà Nội. Quê cụ là làng Bái Dương, Nam Định. Cụ vẫn thường về quê để thăm viếng họ hàng và tham dự các ngày giỗ gia tộc.
Ngày xưa, muốn về Nam Định thường phải đi tàu thủy, sau đó ngồi thuyền nan qua bến đ̣ Quan. Từ bến đ̣ Quan, Khanh thường được bố cho lên ngồi xe kéo bánh gỗ để về làng. Ngồi trên xe kéo, nghe tiếng bánh xe gỗ kêu lọc cọc tưởng như đang ngồi trên lưng ngựa. Nhưng Khanh thích nhất là được nằm trên cáng để về làng. Cáng là một thứ vơng đan bằng gai, hai đầu vơng treo ṭn teng trên một cái đ̣n ống dài, do hai người khỏe mạnh khiêng trên vai, rồi họ chạy bộ. Măc cho mưa nắng, khách nằm trên cáng vẫn an toàn v́ đă có mui che bằng chiếu cói.
Khanh nhớ đến những ngày chàng về làng được chơi đùa với đám trẻ nhà quê thật là thích thú. Khanh khoác lác kể những chuyện lạ trên tỉnh cho đám bạn mới nghe. Đứa nào cũng trố mắt v́ những chuyện ly kỳ chàng kể. Thật t́nh lúc ấy Khanh cứ tượng như ḿnh là kẻ văn minh nhất và lũ nhỏ chắc chắn phải phục chàng sát đất.
Chúng rủ Khanh đi bắt cưa ṃ ốc bên băi x́nh hoặc đi câu bên ḍng sông uốn khúc quanh làng. Những lúc ấy Khanh mới thấy cái thông minh của ḿnh không bằng sự lanh lợi, khéo léo và nhanh nhẹn của đám bạn mới này. Chúng ṃ một cái là có ốc, nh́n đám đất bùn là biết chỗ nào có cua, tung cần câu mấy chốc giựt lên là có cá. Chả bù với Khanh ṃ ốc cả buổi chẳng có con nào, bắt cua câu cá lại càng khó hơn nữa. Những lần thấy Khanh giựt cần câu lên mà chẳng dính chú cá nào, lũ trẻ ôm bụng cười thoả thích v́ sự vụng về của Khanh. Sau đó chúng nó tranh nhau chỉ Khanh cách ṃ tôm bắt cá; đứa nào cũng muốn chỉ dạy cho Khanh nên nhao nhao như cái chợ. Khanh rất thích tính t́nh hồn nhiên chân thật của đám bạn mới này và chàng cũng phục bản năng linh động của chúng. Khanh thấy ḿnh càng ngày càng gần gũi với những người bạn nhỏ này nên mỗi lần về quê là chàng chạy ngay đi t́m đám bạn nhà quê nhưng chân thật này.
Thú hơn nữa là Khanh được cùng đám bạn leo lên cây đa đầu làng, nằm vắt vẻo chờ đám mục đồng lùa trâu đi qua th́ cả bọn bất thần la lớn và đồng loạt nhảy xuống. Có hôm đám mục đồng hoảng vía, có đứa té cả xuống ao khiến áo quần dính bùn x́nh trông thật thảm hại. Đám mục đồng giận dữ kéo đến nhà thưa bố Khanh. Ông cụ giận quá bắt Khanh nằm xuống lấy roi mây đánh ba roi thật đau. Ấy vậy mà Khanh cố cắn răng không khóc v́ chàng biết tính bố: không khóc th́ chỉ ba roi, mà khóc th́ sẽ bị ăn thêm ba roi nữa.
Khanh c̣n nhớ rơ, con đường làng rộng hơn một mét, từ đầu làng đi vào khoảng 500 mét sẽ gặp một cầu đá. Đó là một phiến đá bắc ngang con lạch, phía tay mặt là cánh đồng làng Tang Trữ, phía tay trái là một khu đất cao rất rộng. Trên khu đất này có một ngôi đền cổ kính gọi là “đền Gin”; nơi đây thờ phụng một vị linh thần. Lúc c̣n sống ông là một vị sứ quân, húy là Kiều Công Hăn. Tục truyền rằng Kiều Công Hăn đă trải qua một cuộc chiến đấu mănh liệt với một sứ quân khác, rồi tử trận tại mảnh đất này. Ông rất hiển linh nên được dân làng lập miếu thờ.
Khanh vẫn nhớ có lần về quê gặp đúng ngày làm giổ vị linh thần. Làng trên làng dưới tụ họp đông đủ thật là náo nhiệt. Ca múa, tế lể rất long trọng. Khanh theo lũ bạn nhỏ tiến thật gần bàn thờ để coi cho rơ. Khi các vị bô lăo cúi đầu khấn vái th́ một thằng bạn thừa dịp không ai để ư quơ tay lên bàn thờ chớp mấy miếng oảng và quả chuối dấu vào túi áo. Khi các vị bô lăo lâm râm khấn vái xong nh́n lên bàn thờ th́ đă thấy mất ít đồ cúng. Quả là thần linh thiêng thật, mới đó đă về hưởng lộc cúng rồi !
Nhưng có lẽ kỷ niệm mà Khanh nhớ nhất là được tham dự những ngày giỗ tổ trang trọng, uy nghi ở từ đường ḍng họ của chàng. Con cháu các nơi tụ về, chén chú chén anh, nói cười nổ vang như tết. Rồi giây phút giỗ cúng đă tới. Các bác, các chú, các cô, các d́ luân phiên thắp nhang kính cẩn đứng trước bàn thờ khấn vái. Nh́n hương khói bay bay, Khanh cứ tưởng như linh hồn các cụ tổ ở nơi nào đó đang bay về tụ hội nơi đây. Các cụ nở nụ cười măn nguyện v́ thấy đàn con cháu vẩn c̣n nhớ đến tổ tiên.
…. Khanh thẫn thờ đứng trước ngôi nhà cũ, từ đường vẫn c̣n in dấu nơi đây nhưng khung cảnh h́nh như xa lạ. Mấy đứa trẻ thấy người lạ lẽo đẽo theo sau; chàng hỏi thăm bạn cũ th́ chẳng ai biết ở nơi đâu. Cuộc đổi đời chằng mang lại hạnh phúc cho ai mà chỉ làm thêm tan nát cuộc sống dân lành.
Bước vào từ đường năm xưa, Khanh lấy bó nhang đem theo châm lửa th́ thầm khấn vái. Rồi chàng lăng lẽ ra về mà ḷng bùi ngùi luyến tiếc v́ biết rằng sẽ không bao giờ t́m lại được h́nh ảnh quê xưa.
