Chuyện hôm ni sẽ thành chuyện kể
Những lúc chiều đem nắng sang sông
O bâng khuâng nhè nhẹ hỏi ḷng
Ḿnh nhớ ai mà buồn chi lạ! 1
Mối t́nh đầu của cha tôi
Hà Bạch Trúc
Tại châu Âu, Thế Chiến Thứ Hai đang bước vào thời kỳ khốc liệt. Tại Việt Nam, vị vua cuối cùng của triều Nguyễn, vua Bảo Đại, đang trị v́. Nơi kinh thành Huế, có hai người đẹp nổi tiếng là hai chị em Ngọc Yến và Ngọc Oanh. Năm đó, Oanh vừa tṛn mười tám tuổi, theo gia đ́nh từ giă Huế để ra Vinh. Cô gái Huế có vóc người nhỏ nhắn ḿnh hạc sương mai, da trắng nơn mịn màng như lụa, đôi mắt to trong sáng và đặc biệt gương mặt nàng lúc nào cũng tươi tắn và rất có duyên.
Một hôm mẹ nàng đi xa về, bà kể trên chuyến xe lửa đă t́nh cờ gặp gỡ và tṛ chuyện với một chàng trai trẻ thuộc ḍng hoàng tộc tên Đàm. Ở Vinh, xa Huế, gặp được người cùng quê quán, bà cảm thấy như thân thuộc tự bao giờ. Bà cảm mến nhân cách và sự lịch lăm của chàng trai nên mời chàng ghé nhà chơi khi có dịp. Đáp lời mời, ít lâu sau, chàng trai ghé thăm.
Lần đầu gặp Oanh, Đàm đă bị chinh phục ngay bởi sắc đẹp cùng sự duyên dáng và nét hiền dịu của nàng. Từ đó mỗi cuối tuần được nghỉ việc, chàng đều ghé thăm gia đ́nh nàng. T́nh yêu đến với chàng thật tự nhiên và nhanh chóng. Lần đầu biết yêu, chàng say sưa theo tiếng ḷng và làm tất cả để chinh phục t́nh yêu của nàng. C̣n Oanh, từ khi gặp Đàm, nàng không tài nào quên được h́nh ảnh chàng trai trẻ đẹp, hào hoa và trí thức đó. Đàm có khuôn mặt điển trai với mái tóc dợn sóng tự nhiên khiến cho gương mặt chàng có nét tài tử lăng mạn hết sức đặc biệt. Thêm vào đó, cặp kính cận tạo cho chàng vẻ trí thức, khác với những người thanh niên khác. T́nh yêu đến với Oanh nhẹ nhàng và tự nhiên như hơi thở. Đàm chính là người yêu lư tưởng và đầu đời của nàng. Sau một năm, hai người yêu nhau tha thiết và sống mối t́nh đầu tuyệt đẹp giữa tuổi thanh xuân hoa mộng. Họ đặt trọn niềm tin vào một hạnh phúc tương lai với người ḿnh yêu và thề nguyền gắn bó trọn đời bên nhau.
Hai mươi tuổi, Oanh tốt nghiệp và bắt đầu làm y tá trong bệnh viện ở Vinh do một bác sĩ người Tàu làm giám đốc. Ngày ngày nàng đến bệnh viện để làm việc. Như mọi bác sĩ hay y tá khác, mỗi tuần một hay hai đêm Oanh phải ở lại bịnh viện để lănh phiên trực của ḿnh. Một ngày mùa đông giá lạnh, đi làm về, nàng khóc nức nở. Mẹ nàng hốt hoảng hỏi nhưng nàng không nói được, chỉ biết khóc, mặt lộ vẻ kinh hoàng. Gặn hỏi măi, cuối cùng Oanh kể rằng buổi tối hôm trước, khi trực đêm ở bịnh viện, nàng đă bị hăm hiếp. Người làm việc tồi bại đó chính là ông bác sĩ giám đốc bệnh viện. Thật ra ông ta để ư một cô y tá khác, và đă lầm tưởng Oanh với cô ta, v́ đêm đó Oanh nhận lời trực thay cô ta. Oanh đă bị hiếp và cay đắng hơn nữa là đă bị hiếp lầm!
Bi kịch vừa đổ xuống đời Oanh khiến nàng sững sờ đau đớn. Nghĩ đến người yêu, nàng xấu hổ chỉ muốn chết. Hơn ai hết, mẹ nàng hiểu nỗi thống khổ của nàng, bà sợ nàng sẽ hủy hoại tấm thân nên bà t́m đủ mọi lời lẽ để an ủi nàng. Mấy tuần lễ trôi qua, Oanh không dám gặp Đàm. Cho đến một hôm Oanh khám phá ra nàng mang thai. Gia đ́nh Oanh gọi ông bác sĩ giám đốc bịnh viện đến nói chuyện. Ông ta bằng ḷng cưới Oanh làm vợ. Ȏng sắp măn hạn làm việc ở Việt Nam nên sau ngày cưới, nàng sẽ theo ông về Tàu sinh sống.
Đất trời như sụp đổ. Định mệnh trớ trêu nào đă hại đời cô gái Huế thanh tân trong trắng ấy. Đinh mệnh nào đă làm tan vỡ mộng đẹp nàng hằng ấp ủ bấy lâu. Lửa ḷng đă tắt, Oanh nhận lời lấy ông bác sĩ giám đốc bệnh viện. Nàng c̣n xá ǵ nữa khi đă không thành với người nàng yêu. Nàng sẽ đi thật xa để chạy trốn Đàm và quên đi tất cả. Đám cưới được tổ chức vội vă.
Trước ngày theo chồng về nước, Oanh hẹn gặp Đàm lần cuối. Nàng khóc rất nhiều khi nói lời từ biệt, nhưng nàng nhất định không nói tại sao nàng đi lấy chồng. Trong nỗi bất lực và đau đớn tột cùng, Đàm đă gỡ kính cận đang đeo và đập xuống mặt bàn bằng kiếng khiến kính cận và mặt bàn vỡ nát. Oanh nh́n những mảnh kiếng vỡ mà cảm thấy như ḷng nàng và cả cuộc đời nàng cũng vỡ tan trăm ngh́n mảnh. Đàm ơi, cứ trách em đi, nhưng làm sao em dám thú thật với anh chuyện nhục nhă của đời em. Chuyện chúng ḿnh quá thơ ngây trong trắng, thương nhau bao năm trường nhưng chỉ dám cho nhau những ánh mắt, những nụ cười, những ngón tay đan vào nhau như măi không muốn rời, những lời hứa hẹn một ngày hai đứa măi măi bên nhau ... Bây giờ tất cả chỉ c̣n là hư vô ...
Tháng ba 1946, ngày Oanh cùng chồng rời Vinh, trên sân ga nàng thấy Đàm đứng ở xa xa. Lúc tàu chuyển bánh mang người thiếu nữ trẻ với cơi ḷng tan nát rời xa quê mẹ, h́nh ảnh cuối cùng Oanh c̣n giữ lại chính là h́nh ảnh của Đàm, mối t́nh đầu của nàng, đứng bơ vơ trên thềm ga vắng, lặng lẽ nh́n theo con tàu khuất dần. Oanh tự nhủ ḷng chắc chẳng bao giờ c̣n gặp lại Đàm.
Chim
vỗ cánh nắng phai rồi đó
Về đi thôi O nớ… chiều rồi
Ngó làm chi mây trắng xa xôi
Mắt buồn quá chao ơi là tội! 2
Tôi sinh ra ở đất Thần Kinh, trong một gia đ́nh mà những người con gái đều có tên đôi, họ và tên rất dài và cổ kính. Cha tôi lấy mẹ tôi năm ông 31 tuổi. Mẹ tôi thuở tuổi học tṛ đă từng là hoa khôi trường Đồng Khánh Huế, sau khi lấy cha tôi vẫn có tiếng là một trong những người đàn bà đẹp nhứt của xứ Huế thời đó. Cha tôi lớn hơn mẹ tôi 9 tuổi, có vợ đẹp và yêu vợ nên ông ghen và giữ vợ như giữ một kho tàng quư báu.
Tôi c̣n giữ một kỷ niệm lúc đó mới khoảng 5 hay 6 tuổi, hôm đó ở lớp bọn con nít chúng tôi tranh căi nhau, ai cũng dành mẹ ḿnh đẹp nhứt, gây nhau ỏm tỏi, cho đến nỗi ông thầy giáo phải can và hỏi tại sao, khi biết được đề tài tranh dành, thầy nói người đàn bà đẹp nhứt xứ Huế này chính là Mẹ tôi. Trong bữa cơm chiều hôm đó, tôi hănh diện kể cho cả nhà nghe, chẳng dè cha tôi nổi xung thiên chửi thầy tôi “dám cả gan nói đụng đến vợ ông và cả gan khen vợ ông đẹp”. Cha tôi c̣n đ̣i sáng hôm sau vô trường gặp thầy tôi để "hỏi chuyện", làm tối hôm đó tôi sợ quá, ngủ không được. Hôm sau mẹ tôi phải can cha tôi không cho ông vào trường kiếm thầy tôi. Cha tôi là người thanh lịch có tiếng, lại trực tính và tốt bụng, rộng răi không ai bằng, nhưng tính ông nóng như lửa nên ông hay dễ nổi giận.
Năm tôi tám tuổi, một hôm cha tôi có ư định cho một đứa con vào Sài g̣n sống với cậu tôi v́ cha thương cậu mợ không có con. Tôi gan ĺ t́nh nguyện vào sống với cậu mợ, có lẽ cũng v́ e sợ cái tính nóng nảy của cha. Từ đấy tôi sống xa gia đ́nh, xa miền trung, mỗi năm chỉ mùa hè mới về thăm nhà, cho đến năm mười tám tuổi tôi ra nước ngoài du học.
Tháng tư 1975, cha mẹ và các em tôi rời Việt Nam sang Pháp sống với tôi tại Grenoble, một tỉnh nhỏ nằm dưới chân núi Alpes miền Đông Nam nước Pháp. Mấy năm sau, cha tôi qua đời khi ông vừa đúng sáu mươi tuổi rưỡi. Ngày cha tôi mất, cái đồng hồ có con chim cứ mỗi giờ kêu cúc cu bỗng dưng bị chết. Ai vặn cũng không chạy, tới tay mẹ tôi vặn th́ cái đồng hồ mới chạy lại. Và từ đó, chỉ ḿnh mẹ tôi vặn đồng hồ, nó mới chạy; ai khác lên giây là sau đó đồng hồ lại đứng. Chín năm sau mẹ tôi cũng qua đời, năm đó bà cũng vừa đúng sáu mươi tuổi rưỡi. Ngày mẹ tôi mất, cái đồng hồ kêu cúc cu lại chết. Lần này đồng hồ chết luôn, mặc cho anh em tôi lên giây đủ cách. Có những khi tôi tự nghĩ, hay là cha tôi mong mỏi mẹ tôi về với cha, nhưng không muốn vợ ḿnh đi sớm nên cha đă để cho vợ ḿnh cũng được tận hưởng cuộc đời ở cơi trần gian này ngang bằng khoảng thời gian chính ḿnh được hưởng?
Đă bao nhiêu năm qua rồi, những lúc chợt nghĩ đến cha mẹ, tôi vẫn h́nh dung cha mẹ đang ở bên nhau trên cơi thiên đàng đó. Cha tôi vẫn c̣n ghen như xưa và vẫn c̣n giữ ǵn mẹ tôi, nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa, cưng quư như một kho tàng vô giá…
Trong đám bạn tôi, quen nhau đă mấy mươi năm từ thuở c̣n đi học, có vợ chồng Lâm và Ngọc Mỹ. Lâu lâu bọn tôi thường tổ chức gặp gỡ và đi chơi chung với nhau. Cách đây tám năm, một hôm cả bọn đi chơi, tôi ngồi cùng xe với Mỹ. Cô nàng líu lo kể đủ thứ chuyện, từ chuyện đời xưa đến đời nay, chuyện gia đ́nh, bè bạn…. Loáng thoáng tôi nghe tên vài người tôi quen, mà cũng nhiều tên tôi không biết… Quỳnh Trâm, Hùng, Tuấn, Dũng... anh Đức, chị Hà… Anh Đức … a h́nh như tôi có biết người này. Hỏi ra th́ đúng là bác Đức tôi quen.
Tôi nói:
- Mới tuần trước, ta gặp bác Đức.
Bác Đức đâu có bao giờ nhắc chuyện ngày xưa, nhưng tự nhiên lần gặp gỡ vừa qua, bác nhắc đến cha tôi. Tôi kể lại cho Mỹ nghe lời bác nói: “Bác nhớ măi h́nh ảnh cha con ngày xưa hay cỡi con ngựa trắng”.
Ṭ ṃ Mỹ hỏi:
-Thế cha mi tên chi?
Tôi trả lời:
- Cha ta tên Tôn Thất Đàm.
Mỹ chỉ khẻ nhíu mày rồi không nói ǵ nữa. Hai ngày sau gặp lại tôi, Mỹ hỏi:
- Có phải cha mi có hai cô em gái, tên ở nhà gọi là Bướm Chị và Bướm Em không ?
Đúng là hai O của tôi.
- Mi có biết ai tên Ngọc Oanh không?
Tôi lục lạo trí nhớ một lúc lâu, rồi trả lời không.
- Là ai rứa?
- Là d́ của tao và mối t́nh đầu của cha mi đó.
Tôi như người từ trên trời rơi xuống. Có bao giờ tôi nghĩ cha tôi có mối t́nh nào khác ngoài mẹ tôi đâu. Người cha tận tụy với gia đ́nh, người cha nghiêm nghị, nóng tính nhưng cực kỳ tốt bụng đó, đă có mối t́nh đầu lăng mạn với người d́ của bạn tôi sao? Nhưng sao hai người không thành với nhau? Tại sao chia tay?
Mỹ kể cho tôi nghe câu chuyện đời d́ Oanh của nó, từ lúc gặp cha tôi, hai người yêu nhau, rồi d́ bị hiếp đến mang thai. Trong hoàn cảnh xă hội thời đó, một người con gái không chồng mà có thai, không thể chấp nhận được. D́ không có cách nào khác hơn là lấy người đă gây ra nghịch cảnh cho đời ḿnh. D́ theo chồng về Trung Quốc, hai người sống ở Thiên Tân và có ba người con.
Chồng d́ là một người ham mê nữ sắc. Sống trong một xă hội phong kiến trọng nam khinh nữ như xă hội Trung Hoa, cộng thêm cá tính riêng, ông sống cuộc đời buông thả, mèo chuột lăng nhăng và luôn bạc đăi d́. Ȏng chỉ coi d́ như một người đàn bà đẹp để ông thỏa măn dục vọng, chứ không phải như người yêu, người t́nh hay người bạn đời mà ông trân quư. Hai người sống với nhau không có hạnh phúc.
Ở Trung Quốc, chồng của d́ tiếp tục hành nghề bác sĩ cho đến khi Cách mạng Văn hóa bùng nổ th́ ông bị bắt. D́ phải gồng gánh con thơ chạy về miền quê lánh nạn và một ḿnh xoay sở, lặn lội nuôi con. Cuộc đời của d́ là một chuỗi dài những gian truân và nghịch cảnh khó ai có thể h́nh dung được. Nhiều lúc d́ muốn trở về quê hương Việt Nam nhưng không biết phải làm cách nào để thoát ra khỏi đất nước đầy nghi kỵ và kềm kẹp, thiếu tự do và hoàn toàn khép kín đó.
Tôi đă rơi nước mắt khi nghe Mỹ kể chuyện t́nh của d́ Oanh với cha tôi. Mối t́nh đầu là mối t́nh trong trắng nhất, nếu không thành sẽ để lại vết thưong ḷng muôn đời. Thương cha th́ ít nhưng thương d́ Oanh thật nhiều. Cuộc đời của cha tôi sau d́ Oanh dù sao cũng đầy hạnh phúc với mẹ tôi, c̣n cuộc đời d́ Oanh th́ coi như đă chấm dứt sau ngày chia tay với cha tôi.
Mỹ cho tôi biết hiện d́ Oanh đang có mặt ở Pháp. Không đắn đo suy nghĩ, tôi xin Mỹ số điện thoại và gọi ngay cho d́. Bên kia đầu giây là một giọng nói nhẹ nhàng trong trẽo mà nếu không biết chuyện của d́, có lẽ tôi sẽ không bao giờ nghĩ đó là giọng nói của một bà lăo trên 80 tuổi. Biết tôi là con của ai, d́ xúc động lắm, d́ nói:
- D́ không gặp lại được cha con nhưng gặp con như gặp cha con. Đến thăm d́ đi và mang theo h́nh cha mẹ con và mấy anh chị em con cho d́ coi với.
Tôi cũng nôn nóng muốn gặp d́ nên thu xếp đến thăm d́ tại thành phố Avignon, miền Nam nước Pháp. Gặp tôi, d́ ôm tôi và nh́n không chớp mắt, "con giống cha con quá". D́ nh́n say sưa những h́nh ảnh chụp cha mẹ tôi và năm anh em chúng tôi. D́ khen mẹ tôi đẹp quá, d́ nói vẫn c̣n nh́n lại được những nét ngày xưa của cha tôi. D́ nói nhắm mắt lại d́ vẫn c̣n nhớ rơ mồn một h́nh ảnh của cha tôi thời trai trẻ. D́ nói d́ rất vui mừng khi biết được cha tôi được hạnh phúc tuyệt vời với mẹ tôi. Tôi tin những lời này xuất phát từ trái tim d́.
D́ kể cho tôi nghe sau 1975, d́ mới liên lạc lại được với gia đ́nh sau 30 năm chia cách. Chính chị của d́ là Ngọc Yến, mẹ của Ngọc Mỹ, đă qua Trung Quốc thăm d́ và làm giấy tờ bảo lănh cho d́ qua Pháp. D́ tâm sự, có dịp qua Pháp, d́ chỉ mong ước t́m lại được tông tích của cha tôi. Tại đây, một hôm d́ đi cùng chị đến chùa dự đám ma một người bạn gái, th́ có người cho biết cha tôi sống với vợ con ở thành phố Grenoble, nhưng cha tôi đă qua đời. D́ Oanh khóc ngất… Ai cũng tưởng d́ khóc bạn, nào ai biết được d́ khóc v́ biết rằng sẽ chẳng bao giờ c̣n có cơ hội để nói với người yêu đầu sự thật của đời ḿnh. Lần chia tay trên sân ga ngày ấy ngờ đâu lại là lần vĩnh biệt nhau măi măi, là lần cuối cùng nh́n thấy nhau.
D́ tiếp tục kể, sau đó mặc dù đă gần 60 tuổi, d́ vẫn lo kiếm việc làm để khỏi nhờ cậy chị và cháu của ḿnh. D́ t́m được việc làm nên ở lại Pháp đă hai mươi năm. Mười lăm năm đầu, d́ làm y tá riêng chăm sóc cho một ông công tước già tại nhà ông. Năm năm sau này, d́ sống môt ḿnh trong một căn nhà nhỏ, hàng ngày d́ đi sinh hoạt trong một hội tại điạ phương, d́ làm thơ, vẽ, múa và hát.
Một thời gian ngắn sau khi gặp tôi, d́ về Trung Quốc thăm con, định sau đó sẽ trở lại Pháp nhưng d́ bị lên cơn đau tim nên phải ở lại Trung Quốc v́ bác sĩ không cho d́ đi xa. Từ đó tới nay, tôi vẫn giữ liên lạc với d́, hễ có dịp là tôi bay qua thăm d́ ở Thiên Tân, thành phố cảng lớn nằm ở phiá Bắc Trung Quốc, gần Bắc Kinh. Lâu lâu nhớ d́, tôi gọi điện thoại, hai d́ cháu nói chuyện hàng giờ không hết. Mỗi lần nghe d́ Oanh kể chuyện, tôi như lạc vô một thế giới huyền ảo trong đó tôi không xa lạ với những nhân vật, nhưng thật xa lạ với những nghịch cảnh thương tâm của d́. Mặc dù đă gần chín mươi tuổi nhưng d́ c̣n năng động, vui vẽ và minh mẫn hoàn toàn. Tôi vẫn nhủ ḷng: “D́ ơi, mối t́nh đầu của d́ đẹp lắm nhưng sao đời d́ khổ quá, ba ch́m bảy nổi, bôn ba lận đận tứ phương, không khác chi tiểu thuyết. Phải chi con được ở gần d́ để chia sẽ với d́ những vui buồn lúc cuối đời.”
Chuyện của d́ Oanh không khỏi làm tôi liên tưởng đến nhân vật Lara trong truyện t́nh Bác sĩ Zhivago. Lara nhan sắc mặn mà, tính hiền lành và trung hậu nhưng cả cuộc đời chỉ là một nạn nhân đau khổ. Lúc c̣n là con gái, Lara cũng bị cưỡng hiếp, và cuối cùng nàng phải đi theo và lấy Komarovski là người đă làm nhục nàng. Hai cuộc đời, hai thời đại, hai đất nước hoàn toàn khác nhau nhưng sao thân phận họ giống nhau lạ lùng. H́nh ảnh d́ Oanh và Lara nhập nhoè như quyện vào nhau. Chập chờn h́nh ảnh Lara lúc chia tay Yuri Zhivago trong khu vườn ngút ngàn tuyết trắng và h́nh ảnh d́ Oanh vĩnh biệt cha tôi trên thềm ga vắng. Tiếng nhạc ngựa đưa Lara đi xa măi măi có khác chi tiếng c̣i tàu đưa d́ Oanh rơi quê hương, phải chăng là tiếng khóc nghẹn ngào của những người t́nh trong giây phút vĩnh biệt.
Mùa đông lại về, Tết lại sắp đến, tôi nôn nao muốn đi thăm d́ Oanh. Lần nào tôi sang thăm, d́ cũng ân cần, chu đáo và nhất là d́ rất vui và nói chuyện không dứt. Tôi nhủ ḷng lần này sẽ mang theo thật nhiều h́nh của cha tôi cho d́ xem, như mang một niềm vui nho nhỏ, dù muộn màng đến cho d́.
Và tôi nghĩ tới cha tôi. Sự t́nh cờ nào đă đưa đẩy tôi gặp người yêu đầu của cha? Sự t́nh cờ nào đă khiến d́ Oanh gặp tôi khi cha đă qua đời, khi mối giây liên hệ giữa d́ với cha không c̣n lư do để tồn tại? Có phải chỉ là sự t́nh cờ hay đó là duyên của d́ với cha con tôi? Mối duyên gặp gỡ ngắn ngũi của d́ với cha tôi tưởng đă chấm dứt, nhưng lại tiếp tục sang tôi sau 65 năm gián đoạn và vượt cả không gian 8500 cây số từ Trung Quốc đến tận nước Pháp.
Hữu duyên thiên lư năng tương ngộ. Giữa d́ Oanh với cha con tôi h́nh như chữ duyên lấp ló đó đây, nhưng chữ nợ th́ rơ ràng không có. Mọi sự ở đời phải chăng chỉ là cái duyên vô thường, có không không có, hợp rồi tan, tan rồi lại hợp. Ȏi những mối t́nh dang dở, những mối t́nh đẹp muôn thuở! Văng vẳng bên tai điệu nhạc buồn và lời ca da diết của bài hát Somewhere my love, Người t́nh thương nhớ.
1, 2 Qua mấy ngơ hoa; Mường Mán
