Những đoản văn do Ngô Thụy Chương viết

***

Một thanh niên học hành xuất sắc nộp đơn vào chức vụ quản trị viên cho một công ty lớn.
Anh ta vừa xong buổi phỏng vấn đầu tiên, ông giám đốc muốn phỏng vấn anh ta lần cuối để quyết định nhận hay không nhận chàng thanh niên này.
Viên giám đốc nhận thấy trong học bạ của chàng thanh niên, tất cả đều tốt và năm nào, từ trung học đến bậc đại học, đều xuất sắc. Năm học nào mà anh ta cũng hoàn thành một cách tuyệt vời.
Viên giám đốc hỏi:

“Anh đã được học bổng nào của trường?”

Chàng thanh niên đáp: “Thưa không.”
Viên giám đốc hỏi tiếp:

“Thế cha anh trả học phí cho anh đi học?”

Chàng thanh niên đáp:

“Thưa, Cha tôi chết khi tôi vừa mới một tuổi đầu. Mẹ tôi mới là người lo trả học phí.”
Viên giám đốc lại hỏi:

“Mẹ của anh là việc ở đâu?”
Chàng thanh niên đáp:

Viên giám đốc bảo chàng thanh niên đưa đôi bàn tay cho ông ta xem. Chàng thanh niên đưa hai bàn tay mịn màng và hoàn hảo của chàng cho ông giám đốc xem.
Viên giám đốc hỏi:

“Vậy trước nay anh có bao giờ giúp mẹ giặt giũ áo quần không?”
“Chưa bao giờ, mẹ luôn bảo tôi lo học và đọc thêm nhiều sách. Hơn nữa, mẹ tôi giặt áo quần nhanh hơn tôi.” Chàng thanh niên đáp.
Viên giám đốc dặn chàng thanh niên:

“Tôi yêu cầu anh một việc. Hôm nay khi trở về nhà, anh hãy lau sạch đôi bàn tay của mẹ anh, và rồi ngày mai đến gặp tôi.”
Ðến lúc ấy, chàng thanh niên linh cảm anh sẽ được nhận công việc này. Về đến nhà, chàng ta sung sướng khoe với mẹ, và xin được cầm lấy đôi bàn tay và lau sạch đôi bàn tay của mẹ. Mẹ chàng cảm thấy có gì đó khác lạ, sung sướng, nhưng với một cảm giác vừa vui mà cũng vừa buồn, bà đưa đôi bàn tay cho con trai xem.

Chàng thanh niên từ từ lau sạch đôi bàn tay của mẹ. Vừa lau, nước mắt chàng tuôn tràn. Đây là lần đầu tiên chàng thanh niên mới khám phá đôi tay mẹ mình, đôi bàn tay nhăn nheo và đầy những vết bầm đen. Những vết bầm làm đau nhức đến nỗi bà đã rùng mình khi được lau bằng nước. Lần đầu tiên trong đời, chàng thanh niên nhận thức ra rằng, chính từ đôi bàn tay giặt quần áo mỗi ngày này đã giúp trả học phí cho chàng.
Những vết bầm trong tôi tay của mẹ là giá mẹ chàng phải trả cho ngày chàng tốt nghiệp, cho những xuất sắc trong học vấn và cho tương lai sẽ tới của chàng.
Sau khi lau sạch đôi tay của mẹ, chàng thanh niên lặng lẽ giặt hết phần áo quần còn lại của mẹ.
Tối đó, hai mẹ con tâm sự với nhau thật là lâu.
Sáng hôm sau, chàng thanh niên tới gặp ông giám đốc.
Viên giám đốc còn thấy được những giọt nước mắt chưa ráo hết trong đôi mắt của chàng thanh niên, và hỏi:

“Anh có thể cho tôi biết những gì anh đã làm và đã học được hôm qua ở nhà không?”
Chàng thanh niên khẽ đáp:

“Tôi lau sạch đôi tay của mẹ, và cũng giặt hết phần áo quần còn lại.”

Viên giám đốc hỏi:

“Cảm tưởng của anh ra sao?”
Chàng thanh niên đáp:

“Thứ nhất, bây giờ tôi hiểu thế là ý nghĩa của lòng biết ơn; không có mẹ, tôi không thể thành tựu được như hôm nay. Thứ hai, qua việc giúp mẹ giặt quần áo, giờ tôi mới ý thức rằng thật khó khăn và gian khổ để hoàn tất công việc. Thứ ba, tôi hiểu sâu xa được tầm mức quan trọng và giá trị của quan hệ gia đình.”
Viên giám đốc nói:

“Đây là những gì tôi muốn tìm kiếm nơi người sẽ là quản trị viên trong công ty chúng tôi. Tôi muốn tuyển dụng một người biết ơn sự giúp đở của những người khác, một người cảm thông sự chịu đựng của những người khác để hoàn thành nhiệm vụ, và một người không chỉ nghĩ đến tiền bạc là mục đích duy nhất của cuộc đời. Anh được nhận.”

Đối với loại người này, họ có thể học giỏi, có thể thành công một thời gian ngắn nhưng thật sự trong đời họ sẽ không bao giờ họ có cơ hội cảm nhận được ý nghĩa của thành tựu. Anh ta sẽ cằn nhằn, lòng chất đầy oán ghét và đấu tranh để có được nhiều thứ cho chính mình.

Nếu chúng ta thuộc loại cha mẹ chuyên bao che con cái như thế này, phải chăng chúng ta đang cho chúng thấy tình thương của cha mẹ hay là đang tàn phá chúng, tạo điều kiện cho chúng phát triển tối đa tính ích kỷ vô nhân?
Bạn có thể cho con cái sống trong những căn nhà lớn, ăn thức ăn ngon, học dương cầm, xem TV màn ảnh rộng… Nhưng khi chúng ta làm vườn, xin bạn vui lòng cho chúng cùng làm việc đó. Sau bữa cơm, hãy để chúng rửa chén bát cùng với anh chị em chúng. Không phải vì các bạn không có tiền để mướn người làm trong nhà, nhưng bởi vì bạn nên thương con đúng cách.

Bạn muốn chúng hiểu rằng, bất kể cha mẹ giàu có cỡ nào, một ngày kia tóc họ cũng sẽ bạc như mẹ của người bạn trẻ kia. Điều quan trọng nhất là con cái của bạn học để hiểu biết hơn về thái độ chân thành của một con người sống trên đời, và tự khả năng của chúng cùng làm việc với những người khác để hoàn thành công tác mà chúng gặp phải trong cuôc sống.

(Dịch từ Story of Apprecication: Clean Your Mother’s Hands)

Hồn có nguyên trinh màu trắng cũ
Môi hồng vẫn thắm thuở ban đầu
Không dưng lòng rộn niềm ao-ước
Nhưng biết ai còn nhớ đến nhau. (Nhất Tuấn)

Nếu được hỏi trong cuộc đời chúng ta, thời gian nào lưu giữ nhiều kỷ niệm nhất, có lẽ phải trả lời là “thuở học trò”.

Thật vậy, có một lúc nào đó chợt nhớ về quá khứ, hình ảnh của thời niên thiếu bỗng hiện về trong tâm tưởng. Hình ảnh mái trường thân yêu hiện rõ với bao bạn bè chung quanh, với tiếng cười đùa vang dội, với những ngày cùng sánh vai trên sân trường ngập nắng, dưới hàng cây phượng đỏ. Không có quãng đời nào trong trắng và hồn nhiên như tuổi học trò, không có quãng đời nào chúng ta có những người bạn thân thiết như thời gian ngồi cùng lớp học. Có thể chúng ta là những người bạn học chỉ một hai năm rồi chia tay, nhưng cũng có thể là những người bạn suốt cuộc đời. Trong tuổi học trò, ta có tình bạn vô tư, không tính toán, những tình bạn cho nhau mà không cần nhận lại, tình bạn muôn thuở, tình bạn thủy chung.

Làm sao quên được những thì thầm to nhỏ kể cho nhau nghe tất cả chuyện vui buồn trong cuộc sống. Làm sao quên được những ngày cùng nhau miệt mài sách vở khi mùa thi đến, cùng hồi hộp chờ đợi kết quả kỳ thi, cùng ôm nhau cười hớn hở khi thi đậu, hay buồn bã khi người bạn thân thiết chẳng may không qua được kỳ thi. Làm sao quên được những bịn rịn luyến lưu mỗi độ hè về phải chia tay nhau suốt ba tháng. Làm sao quên được những cuộc hẹn hò, những lời tỏ tình nhẹ nhàng trong trắng của tuổi xuân thì.

Tình bạn của thuở học trò chính là những đóa hoa làm tươi thắm cuộc đời, là ánh trăng thơ mộng thi vị hóa cuộc sống mỗi chúng ta. Những cái tên và những khuôn mặt bạn hữu ấy đã hằn sâu trong ký ức chúng ta, không bao giờ quên được. Một lúc bất chợt nào đó, những kỷ niệm ấy lại hiện về, mang cho ta bao luyến thương và xao xuyến.

Rồi cuộc đời thay đổi, đất nước chiến tranh, bao lớp thanh niên phải trả lại giấy mực cho mái trường thân yêu. Họ khoát lên người chiếc áo chiến y, theo gương người xưa, giang tay bảo vệ quê nhà. Trong cuộc đời quân ngũ, nay đây mai đó, lấy đơn vị là nhà, lấy đồng đội là bạn, họ cùng nhau vào sanh ra tử, vui cùng hưởng, khổ cùng chia. Ðịnh mệnh đã đưa đẩy họ đến gần nhau, quý mến nhau và quyết lòng bảo vệ cho nhau. Họ thương yêu nhau chẳng khác anh em ruột thịt, lo cho nhau hơn cả gia đình. Có niềm vui nào hơn, sau một cuộc hành quân, tất cả toàn vẹn trở về. Có đau thương nào hơn, khi buổi sáng còn chia nhau điếu thuốc, cùng ngồi bên nhau uống ly cà phê, buổi chiều nghe tin bạn đã vĩnh viễn ra đi. Tình bạn trong đời lính là tình chiến hữu, tình đồng đội. Tình thương ấy chỉ những ai đã trải qua những giờ phút sống chết căng thẳng của chiến tranh và lửa đạn mới thấu hiểu hết ý nghĩa.

Có một lúc nào đó bỗng dưng chúng ta chợt nhận ra đã hơn 30 năm ta sống nơi xứ sở của hoa tu lip này. Hơn 30 năm xa xứ, chắc hẳn cũng là lúc những người tỵ nạn chúng ta tự hỏi quê hương ta ở đâu? Bên này hay bên đó? Quê nhà ta ở đâu? Nơi đây hay vùng đất xa xôi?

Cuộc hải hành vạn lý của những thuyền nhân Việt Nam đã trở thành lịch sử. Cuộc hành trình đầy sóng gió nguy hiểm đó là một ấn tích muôn đời cho người Việt, một biểu tượng của tự do và như một lời tuyên bố khẳng định đến toàn thế gìới: “Chúng tôi muốn sống trong tự do”. Ấn tích này sẽ được ghi dấu bằng “Tượng Ðài Thuyền Nhân” mà Cộng Ðồng Người Việt Tỵ Nạn Cộng Sản tại Hòa Lan đang phát động.

Bất cứ lúc nào, bất cứ ở đâu, ta vẫn có thể kể mãi những câu chuyện thuyền nhân thương tâm và đầy nước mắt. Nhưng thời gian trôi nhanh, ký ức như dừng lại, bóng dáng quê nhà từ từ phai nhạt và hình ảnh cuộc sống hiện tại như con đường dẫn đến căn nhà thân yêu hay khu vườn nhỏ sau nhà, là những hình ảnh hiện rõ nhất trong ta. Ðối với thế hệ thứ nhất, quê hương vẫn là giải đất hình chữ S nằm bên bờ Thái Bình Dương. Những điệu ru câu hò, ngôi trường cũ thân yêu, giòng sông hiền hòa uốn khúc nơi quê nhà vẫn là những hình ảnh muôn đời trong tâm khảm. Nhưng những thế hệ nối tiếp thì bờ hồ Ijsselmeer, công trường Dam Amsterdam, bãi biển Scheveningen hay vườn hoa Keukenhof lại là những địa danh quen thuộc và gần gũi hơn.

Bên gia đình bao năm êm ấm

Thuận hoà cuộc sống êm đềm

Trẻ thơ cất bước đến trường

30 tháng Tư bẩy lăm đổ tới

Giặc tiến đến đâu, tan hoang đổ nát

Chúng cướp của, cướp nhà, cướp đất,

Ai thấu chăng, nỗi uất hận nghìn thu

Nuôi đàn con, đàn cháu sống đơn côi

Ôi cuộc đời khổ nhục, kiếp sống thừa

Sức đã cùng, ôi thân phận nhỏ nhoi

Tan thành từng mảnh, bên trời biển đông

Bỏ lại gia đình, cha mẹ, anh em

Bỏ lại quê hương, mây mù giăng phủ

Chí lớn chưa thành, đường trần đứt đoạn

Nợ tang bồng chưa trả đã xong

Cùng về đây tưởng nhớ hồn thiêng

Vùi thân đáy biển hay núi rừng trùng điệp

Trầm hương thơm ngát toả quanh đây

Câu kinh, nhịp mõ, tình người, non nước

Ðất nước ngàn đời, lịch sử khắc ghi.

* Bốn câu đầu lấy ý bài thơ Chinh Phụ Ngâm của Đặng Trần Côn:

“Thuở trời đất nổi cơn gió bụi,

Nhạc sĩ Chung Quân khi nghĩ về quê hương đã viết:”Làng tôi có cây đa cao ngất từng xanh, có sông sâu lơ lững vờn quanh, êm xuôi về Nam…”. Lời nhạc nhẹ nhàng nhưng diễn tả đầy đủ hình ảnh êm đềm của quê hương, gợi lại cho ta biết bao kỷ niệm luyến thương. Ðối với người Việt tha hương, hình ảnh ấy lại đậm đà dịu ngọt hơn nữa khi nghĩ về quê nhà và bồi hồi nhớ đến những kỷ niệm xưa.

Miền Bắc với vịnh Hạ Long hùng vĩ, với núi Tản sông Đà đẹp như một bức tranh sơn thủy. Một thành Thăng Long ngàn năm văn vật còn in dấu bao chiến cộng oai hùng của dân tộc Việt.

Rồi miền Trung êm đềm cổ kính đã quyến rũ bao người khi dừng chân đến chốn kinh đô. Một người bạn văn, Tôn Nữ Nguyễn Ngọc Cần khi nói về Huế đã viết:”…thành phố có giòng sông Hương nước chảy êm đềm, như vải lụa uốn lượn quanh co, có núi Ngự Bình văng vẳng tiếng thông reo khi gió nổi, có đền đài lăng tẩm, có nội thành cổ kính, có giọng nói đặc biệt có một không hai và những từ ngữ ... không ở mô có hết”. Đấy Huế đẹp và dễ thương như vậy đó, hỏi ai xa quê mà không nhớ.

Xuôi Nam bạn sẽ đến miền đất trù phú có những đồng lúa thẳng cánh cò bay, vườn cây trĩu nặng trái ngọt hương thơm, dòng sông mầu mỡ phù sa giàu cá tôm đủ loại, có hàng dừa thẳng tắp bờ ao và tiếng ầu ơ giữa buổi trưa hè hay tiếng chuông chùa ngân vang trong buổi hoàng hôn.

Nhưng những hình ảnh đó giờ đây chỉ còn trong mộng tưởng. Kể từ khi đất nước bị thống trị bởi người cộng sản nhu nhược yếu hèn, quê hương ta đã và đang vỡ tan từng mảnh, chủ quyền tổ quốc bị đe dọa.

Hay nghe sau đây lời nhạc bi thiết của chàng nhạc sĩ trẻ Việt Khang để thấm thía niềm đau mất nước:

Giờ đây…Việt Nam còn hay đã mất?

Ðây chính là lúc những ngưòi con yêu của tổ quốc hãy đoàn kết lại, sát vai nhau, tay nắm tay cùng quyết tâm đòi lại quyền sống cho dân tộc, mang lại tự do cho con người và cùng nhau xây dựng lại một quê hương thanh bình, hạnh phúc.

Hạnh phúc thay cho chúng ta từ khi mở mắt chào đời đã được nâng niu ôm ấp trong tình thương của Mẹ. Tình thương ấy bao la như biển cả, hiền hòa như dòng sông và tỏa sáng như ánh trăng rằm.

Từ thuở bé thơ, mẹ lo lắng cho ta từng miếng ăn giấc ngủ. Mẹ không ngừng bảo vệ và che chở cho ta. Những giây phút sống bên Mẹ là những giây phút an toàn nhất. Mẹ là ánh đuốc soi đường, là vị cứu tinh khi ta gặp khó. Mẹ là kho tàng tình thương tuyệt diệu, là nguồn vui vô tận nuôi dưỡng ta nên người.

Là nội tướng trong gia đình, Mẹ quán xuyến mọi việc. Mẹ cực khổ, chịu đựng không một lời than thở. Mẹ là tấm gương hy sinh vô bờ bến. Với Mẹ, hạnh phúc của chồng con chính là niềm vui của Mẹ.

Tháng 4/1975, khi giông tố đổ lên quê hương Việt Nam, Mẹ can đảm vươn mình đứng lên vừa nuôi con vừa nuôi chồng trong trại tù cải tạo. Một tay Mẹ gánh vác cả gia đình trên đôi vai gầy yếu. Làm sao không xúc động trước hình ảnh của Mẹ ngày càng héo mòn tiều tụy.

Rồi Mẹ đau cắt ruột đưa tiễn con ra đi tìm phương trời bình an. Một lần nữa Mẹ chấp nhận hy sinh vì không muốn con sống cuộc đời không có tự do và không tương lai.

Tình thương của mẹ không chỉ dừng lại trong phạm vi gia đình mà còn trải rộng cả quê hương. Nhìn lại dòng sử Việt, biết bao nhiêu liệt nữ đã viết nên trang sử oai hùng lưu danh hậu thế. Hình ảnh hai bà Trưng cưỡi voi phất cờ khởi nghĩa chống quân Nam Hán, bà Triệu tuốt gươm thề phá quân xâm lược Ðông Ngô, rồi cô Bắc, cô Giang theo người anh hùng Nguyển Thái Học chống Pháp. Ôi nét đẹp hào hùng của người phụ nữ Việt Nam!

Mẹ tượng trưng cho tình yêu nước. Mẹ chính là biểu tượng của quê hương, như dòng sông, như ruộng lúa. Mẹ giản dị, bình thường như những bà Mẹ trên thế giới, nhưng Mẹ ta, những người Mẹ Việt Nam đã ghi lại những trang sử oai hùng để con cháu muôn đời hảnh diện.

Thấm thoát đã hơn ba mươi năm qua, ngày đánh dấu những nhóm người Việt tỵ nạn đầu tiên đến định cư tại vương quốc Hòa Lan. Ba mươi năm … quả là một thời gian dài với bao nhiêu kỷ niệm, đủ để chúng ta nhìn lại một quãng đời nhiều thay đổi đã đi qua.

Những năm dài sống trên xứ lạ, chúng ta vẫn mong chờ một ngày trở về quê mẹ. Chúng ta coi nơi đây chỉ là mảnh đất tạm dung, bởi kỷ niệm nơi quê nhà vẫn còn đầy trong ký ức.

Cho tôi lại ngày nào, trăng lên bằng ngọn cau.
Me tôi ngồi khâu áo bên cây đèn dầu hao
Cha tôi ngồi xem báo, phố xá vắng hiu hiu
Trong đêm mùa khô ráo tôi nghe tiếng còi tàu.
(Kỷ niệm, Phạm Duy)

Mấy ai nghe nhạc phẩm này mà không xúc động, vì đây chính là vùng trời kỷ niệm quê nhà, là hình ảnh mái ấm gia đình vĩnh cữu trong ký ức của chúng ta.

Làm sao quên được nồi bánh chưng chờ đón giao thừa, tiếng pháo đì đùng đón mừng xuân mới và cả gia đình xum họp để chúc thọ ông bà, cha mẹ vào ngày đầu năm. Làm sao quên được những kỷ niệm của thời thơ ấu, của tuổi học trò, của mối tình đầu và những tháng ngày vui tươi hạnh phúc bên người thân yêu. Tất cả những kỷ niệm ấy được gói ghém mang theo trên bước đường tìm tự do, như mớ hành trang vỏn vẹn của những người Việt tha hương. Những kỷ niệm ấy mãi mãi theo chân chúng ta trên mọi nẻo đường.

Với bản tính cần cù và ý chí tiến thủ, bằng hai bàn tay trắng, chúng ta đã tạo dựng cuộc sống mới nơi xứ người. Giờ đây, không những thế hệ thứ hai mà cả thế hệ thứ ba cũng hiện diện nơi quê hương mới này. Mặc dù quê mẹ vẫn còn bàng bạc trong ta, mặc dù kỷ niệm xưa vẫn còn đó, nhưng cuôc sống hiện tại cũng cho ta nhiều kỷ niệm đẹp. Nhiều người trong chúng ta đã và đang tạo dựng sự nghiệp vững vàng; thế hệ thứ hai, thứ ba đang thành công trong việc học hành báo hiệu một tương lai sáng lạng. Vùng đất được coi là tạm dung ngày nào nay đã trở thành quê hương mới của người Việt tỵ nạn.

Nhưng dù thời gian có biến đồi, dù cuộc sống nơi đây có an bình và đầy đủ vật chất, tình yêu quê hương vẫn luôn rạt rào trong ta. Niềm tin về một quê hương đổi mới, về một nước Việt Nam thực sự công bình, dân chủ và tôn trọng nhân phẩm con người vẫn là những động lực thúc đẩy chúng ta tiếp tục tranh đấu cho một Việt Nam tự do và nhân bản. Bên cạnh đó, qua cuôc sống hiện tại với những bận rộn hàng ngày, chúng ta cũng đang hội nhập vào đời sống của quê hương mới. Nhưng dù hội nhập, chúng ta hãy luôn gìn giữ truyền thống Việt Nam như lời nhắn nhủ của đức Giáo Hoàng Paus Johannes Paulus II trong dịp viếng thăm trại tỵ nạn Thái Lan vào tháng 5 năm 1984:

Ngay từ khi mới lọt lòng, ta đã được hưởng đầy đủ tình yêu thương của cha me. Cha mẹ lo lắng cho ta từ bữa ăn, giấc ngủ. Ta cứ tưởng như chuyện bình thường, như khát thì được uống, như đói thì được ăn. Nhưng đối với bậc cha mẹ, khi cho con từng miếng cơn, dỗ con từng giấc ngủ, bậc sinh thành đã để hết tình thương vào những việc làm đó. Dù chỉ là những việc làm đơn giản, nhưng chứa đựng một tình thương vô bờ bến, một mong ước lớn lao đặt vào đứa con bé bỏng. Mong sao cho con khoẻ mạnh, con khôn lớn là cha mẹ vui.

Cha nghiêm nghị đưa con vào khuôn phép, hướng dẫn con chuyện học hành để mong con thành người hữu dụng cho xã hội sau này.

Tuyệt diệu thay cả hai đức tính của Mẹ với Cha cộng lại đã tạo nên một sức mạnh hài hoà, một tình thương vô bờ bến để nuôi dưỡng con. Khi ta lớn lên, ta thành đạt, công sức ấy do chính ta làm ra, nhưng chính những yêu thương lo lắng của Mẹ cộng với sự nghiêm nghị của Cha đã hun đúc ta, giúp ta nên người. Công ơn ấy ta không bao giờ trả đủ. Ngày nào đó ta trưởng thành, ta có địa vị trong xã hội, nhưng khi về thăm mẹ cha, ta vẫn chỉ là đứa con bé bỏng, ta vẫn được chiều chuộng thương yêu, ta lại hưởng trọn vẹn tình thương của cha mẹ. Có hạnh phúc nào to lớn hơn? Có nguồn vui nào trọn vẹn như nguồn vui được gần bên Cha Mẹ?

Hạnh phúc thay cho những ai còn Cha còn Mẹ. Hãy tận hưởng dòng suối ngọt ngào êm đềm của tình thương cha mẹ. Hãy nắm chặt nguồn hạnh phúc ấy, đừng bỏ mất cơ hội muôn thuở này, bởi một ngày nào đó khi cha mẹ qua đời, ta sẽ không bao giờ tìm lại được nguồn suối hạnh phúc vô tận đó.

Ngô Thụy Chương