Với tôi, hình ảnh Ba Me tôi ngồi bên nhau, cùng tất cả 8 người con đứng quây quần chung quanh, chính là hình ảnh gia đình hạnh phúc đã ghi khắc trong tâm tôi cho đến ngày hôm nay.

Me tôi, cụ bà Bùi Nguyệt Hiền, người mà Ba tôi gọi là nội tướng, là người hiền hậu, ít nói, trầm tĩnh và đảm đang. Ai cũng cho là Me tôi không làm được việc “bên ngoài" mà chỉ biết nội trợ và chăm lo con cái. Nói vậy cũng không đúng lắm. Không can dự việc “bên ngoài". Ðó là việc của đàn ông! Me thường hay nói thế. Tuy nhiên những "quyết định” về đường lối bên ngoài phần nhiều do Me tôi đưa ra để Ba tôi thi hành. Ba tôi rất nhiều bạn bè, đi chơi tứ phía, nhưng những người bạn mà Ba tôi giao thiệp, trước đó đã được Me tôi "duyệt y" rồi. Bác nào Me tôi chỉ nói nhẹ một câu, "người này không chơi được đâu," thì chắc chắn bác đó sẽ không có mặt tại nhà tôi lần thứ hai.

Một lần tôi đã được chứng kiến Me tôi giải quyết "việc ngoài" một cách âm thầm nhưng chính xác. Thời gian đó, Ba tôi phải làm việc ở Nha Trang, lương công chức bị chia 2, một phần ở Sài Gòn, một phần ở Nha Trang. Căn nhà Chi Lăng lúc ấy đang phải trả góp ngân hàng hàng tháng. Lương Ba chuyển về trễ, không kịp trả tiền nhà đúng hẹn. Có lần trễ quá, Me tôi có đi hỏi mượn bà con nhưng không thành công, cuối cùng tự quyết định đến ngân hàng để trình bày giải quyết. Tôi được đi theo Me tôi. Tại ngân hàng, Me tôi điềm tĩnh trình bày lý do chồng làm xa nên luôn phải trả tiền trễ, xin được chấp thuận. Cuộc nói chuyện có kết quả tốt. Ai dám nói Me tôi không biết giải quyết việc ngoài.

Me tôi thường gần gũi chị Khanh, chị Liên vì là hai chị lớn nhất trong nhà. Có dịp ba mẹ con thường ngồi nói chuyện thủ thỉ với nhau. Tôi với anh Lân, tuy cũng lớn so với các em sau, nhưng vì là con trai nên Me ít nói chuyện hơn. Tuy vậy việc học hành và bạn bè của chúng tôi, Me tôi đều biết rành rẽ.

Sau ngày 30/4/1975 tôi bị đi tù cải tạo của Cộng Sản Việt Nam 5 năm 6 tháng. Khi được thả về, Me tôi lân la hỏi nhỏ: "Cậu bây giờ tính sao?" Tính sao bây giờ! Tôi nhìn Me nói rất bình thường: "Con phải tìm đường vượt biên thôi." Chỉ một câu nói đó Me đã biết tính ý con, chả thế vài ngày sau Me nói nhỏ: "Vợ chồng con Bé, con dì Cương, đang tìm người lái tàu. Con đi với nó đi thì vợ chồng nó sẽ được đi không mất tiền". Chuyến đầu tiên, dẫn Trúc Lâm theo, vượt biên bất thành. Lội xình trở về nhà. Vài ngày sau Me nhẹ nhàng nói: "Hay là đừng đi nữa. Ở lại với Me, có rau ăn rau, có cháo ăn cháo”. Me ơi, câu nói đó con không sao quên được, con hiểu Me thương yêu con cái vô vàn. Me sợ rằng con đi, có mệnh hệ nào thì Me khổ lắm. Nhưng lúc ấy, con không nghĩ đến Me, con không nghĩ đến nỗi lo lắng vô cùng của Me khi con ra đi. Lúc đó con không nghĩ đến ai cả, ngoài mục đích tối hậu là phải rời bỏ quê hương.

Sau này khi Ba Me qua Mỹ ở, gia đình chúng con gồm Chương Trúc và hai cháu Quế Phương, Thiên Ân qua thăm Ba Me, Ông Bà. Con đã gần 50 tuổi, vậy mà Me vẫn ngồi bên con, xoa xoa cánh tay con như xoa tay đứa con bé bỏng thủa nào, rồi Me nói: "Ðưa Quế Phương, Thiên Ân đi chơi cho vui đi, ở nhà làm gì!" Vậy mà, ngày gia đình chúng con rời Cali về Hòa Lan, Me cầm tay hỏi nhỏ: "Bao giờ lại qua thăm Me nữa?”

Bức tranh gia đình đầm ấm đưa tôi trở về với quá khứ yêu thương. Ba tôi, cụ Ngô Huy Du, người có tài ăn nói, viết văn hay, lại rất hào sảng với bạn bè, thương yêu lo lắng cho gia đình.

Tôi biết sự đau đớn, xót xa nhất của Ba là ngày Ba đưa gia đình rời Hà Nội, từ biệt người cha thân yêu, cụ ông Ngô Lập Chi, để vào miền Nam sinh sống. Cuộc từ biệt tưởng rằng chỉ trong vòng hai năm sẽ trùng phùng, hội ngộ. Ngờ đâu lại là cuộc biệt ly muôn thủa. Ngày Ba tôi nhận được thiệp báo phụ thân Ngô Lập Chi không còn nữa, nghe giọng nói của Ba, tôi cảm nhận được Ba đã đau khổ tột cùng.

Ba tôi là người ngay thẳng, không nịnh bợ cấp trên hay chà đạp cấp dưới. Do vậy cuộc đời làm việc của Ba thường ba chìm bảy nổi.

Khoảng năm 1960, tôi thấy Ba Me to nhỏ, bàn luận với nhau một việc gì có vẻ quan trọng và khó khăn lắm. Ba ít nói đi, Ba suy tư nhiều. Ba như già đi vài tuổi. Sau này tôi mới biết chuyện. Lúc ấy Ba đang làm việc tại Tổng Nha Thanh Niên. Thời gian này vị tổng thống của Ðệ Nhất Cộng Hòa là ông Ngô Ðình Diệm. Em tổng thống Diệm, ông Ngô Ðình Nhu đề xướng Ðảng Cần Lao Nhân Vị để chống lại chủ thuyết Cộng Sản của Hồ Chí Minh. Ðảng Cần Lao Nhân Vị chi phối sinh hoạt trong nhiều lãnh vực như chính trị, hành chánh, lập pháp, tư pháp và ngay cả an ninh, quân đội tại miền Nam Việt Nam. Ðể tạo đội ngũ cán bộ cho đảng, ông Ngô Ðình Nhu gây dựng Phong Trào Cách Mạng Quốc Gia. Phong trào này huấn luyện và đào tạo đoàn viên. Ba đã là giảng viên chính trị các khóa học đào tạo đoàn viên trung cấp. Những đoàn viên này sau đó được đề cử nắm giữ các chức vụ then chốt trong chính quyền. Rất nhiều Trưởng ty Thanh Niên cấp Tỉnh, cấp Quận là học trò của Ba. Do có tài ăn nói, diễn giảng, Ba được các cấp trọng vọng, người theo điếu đóm cũng nhiều. Một ngày kia, giới chức cao cấp mời Ba nói chuyện, có ý khuyên Ba nếu muốn tiến thân thì phải vào đảng Cần Lao và bỏ đạo Phật, theo Thiên Chúa Giáo (thời gian ông Ngô Ðình Diệm làm tổng thống, các chức cao cấp nằm trong tay người Thiên Chúa Giáo và dân miền Trung). Ðó là lý do Ba Me đã nhiều ngày đêm suy nghĩ, bàn luận. Ba đã không bỏ đạo Phật, quyết giữ gìn lễ nghĩa cha ông. Chính vì vậy, người ta ghét, tìm cách tăng chức làm Phó Thanh Tra sáu tỉnh miền Nam Trung Phần, nhưng với ý đồ hất chân Ba ra khỏi Sài Gòn, chuyển đi Nha Trang làm việc. Công việc của Ba thập phần nguy hiểm, người ta bắt Ba đi kiểm tra các vùng nông thôn hẻo lánh, trong lúc chiến tranh khốc liệt không biết sống chết lúc nào. Gia đình chia hai, kẻ ở Sài Gòn, người ở miền Trung, con cái còn nhỏ, còn phải nuôi ăn học, kinh tế gia đình thập phần khó khăn. Phật Trời có mắt. Con người có phưóc, có phần. Ba năm làm việc gian khổ, xa nhà. Sau khi cuộc cách mạng 1963 bùng nổ, kết thúc nền Ðệ Nhất Cộng Hòa, Ba an toàn trở về Sài Gòn làm việc. Nhìn lại thời gian ấy, Ba đã có sự nâng đỡ của Me, trông nom việc nhà, con cái không hề sao lãng. Xa nhà, chắc hẳn Ba rất an tâm khi biết rằng ở nhà, có Me luôn lo toan và trông ngóng. Cũng trong thời gian đó, Ba thấy rõ được tình người, tình bạn. Trong lúc xa cơ, Ba vẫn có những người bạn đồng nghiệp tận trung, trọn nghĩa, nhưng cũng hiện rõ khuôn mặt những kẻ theo gió trở cờ.

Những kẻ trở cờ, sau này gặp lại Ba ở Sài Gòn, cúi đầu hổ thẹn. Những người trọn nghĩa trọn tình như bác Quảng, bác Chính đã được Ba giúp đỡ tận tình.

Khoảng 1965-1966, buổi chiều đi học về, con Chương được Me kể lại: sáng Ba đi làm, bị xe jeep lính Mỹ đụng, để lại Ba bị thương nằm trên đường. May mắn có người giúp đưa về nhà. Thăm Ba, Ba nói đau từ lưng đến chân và bị trầy trụa nhiều nơi. Ba đau và mệt nên cần uống thuốc và tỉnh dưỡng. Nghe câu chuyện, máu nóng nổi lên, giận người lính Mỹ đụng Ba mình rồi lại bỏ chạy. Tối hôm đó, cặm cụi viết một lá thư bằng tiếng Anh gửi thẳng cho tướng Westmoreland, Tư lệnh quân đội Mỹ ở Việt Nam. Lá thư viết rất chính trị, trước hết cám ơn quân đội Mỹ đã đến Việt Nam để giúp chống Cộng Sản, sau đó kể việc Ba bị xe jeep của lính Mỹ đụng rồi bỏ chạy, khiến Ba bị thương nhiều nơi. Lá thư viết gửi đi với mục đích xả hết nỗi tức giận của mình trước hành động vô tâm của người lính Mỹ. Tuần lễ sau, bỗng một hôm, một chiếc xe jeep Mỹ dừng trước cửa nhà, một vị đại úy Mỹ bước vào nhà, tự giới thiệu là tùy viên của tướng Westmoreland, xin gặp Chương và thăm Ba. Ông ta nói, tướng Westmoreland đã nhận đưọc thư than phiền nên cử ông ta đến thăm Ba và trao quà của tướng Westmoreland cho Ba. Ông ta xin lỗi về hành động thiếu văn minh của người lính Mỹ kia. Trước khi ra về, ông ta đưa lại địa chỉ của ông và đề nghị ghi tất cả các chi phí thuốc thang cho Ba, gửi lại cho ông ta để được đền bù. Con, Chương cảm thấy vui vì đã làm một việc có ý nghĩa.

Chưa bao giờ thấy Ba tươi vui như ngày đầu tiên Ba Me sang Hòa Lan thăm các tiểu gia đình Chương-Trúc, Lâm-Nguyệt và Quốc Khánh vào đầu tháng 6 năm 1990. Ngồi trong phòng khách căn nhà Weidemolen 3, thành phố Hoorn, nơi cư ngụ của gia đình Chương Trúc cùng hai cháu Quế Phương, Thiên Ân, Ba hỏi thăm từng người, nói chuyện vui vẻ với hai cô con dâu Bạch Trúc và Minh Nguyệt, vuốt đầu, hỏi chuyện các cháu Quế Phương, Thiên Ân và Nguyệt Tú. Ba kể hết chuyện này đến chuyện khác, kể liên tu không hề mệt mỏi, từ chuyện các gia đình ở Việt Nam đến cuộc hành trình dài trên 12 tiếng đồng hồ từ Sài Gòn đến Paris rồi từ Paris đến Hòa Lan. Ba nói thao thao bất tuyệt rồi bất ngờ nằm xuống ghế "xa lông" ngủ một giấc ngon lành, an lạc.

Ngày được tin Ba bệnh, con Chương hai lần qua thăm Ba. Ba nằm trong bệnh viện, mắt buồn xa xăm, Ba không lo cho sức khoẻ của Ba mà Ba nghĩ nhiều đến Me. Ba dặn dò chị Khanh đủ thứ, nào là phải lo cho Me điều này, chăm sóc Me điều kia. Nhìn Ba nằm đấy, tim con đau nhói, có lời nào an ủi được Ba lúc này?

Rồi cũng phải trở về Hòa Lan. Giây phút từ giã Ba, hai cha con nhìn nhau, con chỉ biết nói thầm vào tai Ba: "Con phải về Hòa Lan để đi làm!", và hôn trán Ba lần cuối.

19 năm qua rồi, kể từ ngày vĩnh viễn xa Ba và 14 năm từ ngày xa Me, con vẫn tưởng như ngày hôm qua. Hình ảnh gia đình ta hạnh phúc vẫn ẩn hiện quanh đây. Ba vẫn còn đó, Me vẫn còn đây. Con vẫn nói chuyện với Ba, với Me hàng ngày, qua hương nhang bàng bạc. Chúng con vẫn gặp Ba, gặp Me thường xuyên khi ghé ngôi chùa Vạn Hạnh, nơi di ảnh Ba Me tươi đẹp ngự tại đây.

Ba Me ạ, con luôn còn Ba, còn Me trong trái tim con!

Ngô Thụy Chương

Tháng 1 năm 2017