Hương Tết
Hà Bạch Trúc
Bé Thi mới 10 tuổi mà đă biết trằn trọc khó ngủ. Mỗi lần thức giấc, cô bé nằm yên nh́n lên nóc mùng và nghểnh tai nghe ngóng động tịnh dưới nhà, tự hỏi không biết c̣n bao lâu nữa trời mới sáng. Cho đến lúc mùi cà phê ngào ngạt lan tràn vào giấc mơ khiến cô bé giật ḿnh tỉnh giấc.
Thường ngày mẹ phải gọi nhiều lần, có khi c̣n phải áp bàn tay mát lạnh lên trán xoa nhè nhẹ một lúc, cô bé mới dậy nổi. Thế mà hôm nay cô bé tự động ra khỏi giường và chân sáo nhẹ tênh chạy xuống nhà t́m mẹ. Mẹ đang ngồi uống cà phê với ba ở pḥng khách.
Thi xà vào ḷng mẹ nũng nịu:
- “Mẹ ơi, mấy giờ ḿnh đi chợ hả mẹ?”
Mẹ cười dịu dàng và âu yếm lùa bàn tay vào mái tóc bé, rồi nhẹ nhàng bảo:
- “Khi nào con xong th́ ḿnh đi”.
Ôi, sao Thi thương quá hai bàn tay của mẹ. Hai bàn tay êm ái tuyệt vời của mẹ, lúc th́ xoa lưng dỗ giấc ngủ cho bé, lúc th́ xoa trán đánh thức bé dậy, lúc th́ bím tóc để bé đi học mỗi sáng, rồi c̣n làm bao nhiêu món ngon cho bé ăn nữa.
- “Con sắp xong rồi mẹ ơi, ḿnh đi đi”.
Vừa nói Thi vừa chạy ào vô nhà tắm, đánh răng rửa mặt thay đồ, chớp nhoáng đă xong, rồi tung tăng theo mẹ đi chợ.
Mỗi năm hai lần Thi được sắm quần áo mới, hai lần được theo mẹ ra chợ Sài G̣n để chọn chiếc áo đầm đẹp nhất. Một là vào dịp tựu trường, hai là vào dịp Tết. Đó là hai ngày trọng đại nhất trong năm của gia đ́nh Thi. Cô bé phải chờ cả năm ngày ấy mới trở lại, nói sao không nôn nóng. Mua xong áo mới cho Thi, mẹ c̣n mua thêm vải để may đồ bộ mặc ở nhà cho bé nữa. Rồi mẹ phải mua thêm nhiều thứ khác v́ chỉ c̣n vài tuần nữa thôi là đến Tết rồi.
Sau khi được áo mới, Thi háo hức trông mau tới ngày mẹ làm hai món ăn mà cô bé thích nhất. Đó là món củ kiệu và món b́ cuốn, hai món ăn truyền thống của gia đ́nh mà mẹ chỉ làm trong dịp Tết. Và hai món này cô bé cũng phải chờ cả năm mới được thưởng thức.
Khoảng một tuần trước Tết, mẹ mua những bó kiệu tươi dài độ hai gang tay về phơi khô vài nắng, tức vài ngày. Sau mỗi nắng, mẹ lại cắt bỏ một khúc ở phần trên, rồi hôm sau lại đem ra phơi nữa. Sau chừng ba nắng th́ đă cắt đủ, chỉ chừa lại cái củ kiệu ngắn độ một lóng ngón tay. Khi đó mẹ cắt rễ, rồi sắp củ kiệu vô keo thủy tinh, sau đó chế nước dấm đường nấu để nguội vô ngâm cho chua. Mẹ làm kiệu rất khéo, vừa trắng vừa ḍn, mà lại không hăng, chua chua ngọt ngọt rất vừa ăn và đúng ngày mùng một Tết là có thể ăn được. Tôm khô củ kiệu là món khoái khẩu của Thi, và dĩ nhiên của ba nữa.
Món truyền thống thứ hai của gia đ́nh Thi là món b́ cuốn. Không hiểu sao mẹ chỉ làm món này vào dịp Tết. Có lẽ v́ đây là một món công phu, lỉnh kỉnh và mất nhiều th́ giờ nhất. Đầu tiên phải luộc da heo cho mềm - hồi đó làm ǵ có bán da heo thái nhuyễn sấy khô như bây giờ ở đây – sau đó lạng thật mỏng, rồi thái sợi thật nhuyễn. Thịt đùi heo cắt miếng to đem ram cho chín và thơm, rồi thái thành sợi nhỏ như da heo. Trộn chung tất cả thịt và da với nhau, cùng với tỏi phi vàng bầm nhỏ, rồi nêm nếm cho vừa ăn. Sau đó rang gạo cho đến khi vàng, giă thật mịn thành thính. Thịt trộn với thính, nêm lại cho thật vừa, là xong món b́. Dùng bánh tráng sống để cuốn b́ với sà lách, rau húng cây và ng̣ rí thành món b́ cuốn tuyệt hảo. Quan trọng là làm nước mắm - tỏi, ớt, chanh đường, củ kiệu thái thật nhỏ - sao cho thật ngon để chấm b́ cuốn. Cả năm Thi chỉ chờ đến Tết để được ăn món này.
Chỉ một món ăn mà bao nhiêu sự chuẩn bị, bao nhiêu công sức, cái ǵ cũng thái thật nhỏ, giă thật mịn, cuốn thật khéo. Mùi thơm cùng các vị mặn, ngọt, béo, bùi được khéo léo cuốn trong bánh tráng trắng dẻo có lót sà lách và rau thơm xanh tươi mơm mỡn. Cắt cuốn b́ ra, bên trong là một bức tranh tươi mát với màu sắc rất hài ḥa: thịt và b́ màu vàng phơn phớt, rau tươi xanh màu ngọc thạch và bánh tráng sống trắng nơn nà. Chén nước mắm chua chua ngọt ngọt, màu ớt đỏ thắm hấp dẫn làm sao. Càng nhai càng thấy thắm cái vị ngọt bùi của thịt và b́ hơi dai dai, cái dẽo của báng tráng, và càng tăng mùi thơm của thính, của rau tươi và của chanh ớt củ kiệu trong nưóc mắm. Thị giác và vị giác bổ túc cho nhau hết sức hài ḥa đến mức tuyệt hảo. Một món thôi mà gói ghém một cách tài t́nh bao nhiêu cảm xúc giác quan. Chỉ một món thôi nhưng là tất cả hương vị ngày Tết của Thi.
Một ḿnh mẹ cặm cụi trong bếp hàng giờ, một ḿnh mẹ làm tất cả mọi công việc để hoàn thành món ăn đặc biệt này. Và mẹ làm thật nhiều để mọi người tha hồ thưởng thức trong ba ngày Tết. Không biết ngày đó đă có bịnh RSI (đau tay, cổ, vai và lưng v́ làm hoài một động tác) hay chưa? Nếu có, chắc hẳn mẹ đă bị bịnh đó sau khi ăn Tết.
Rồi ngày mùng một Tết đến, bé Thi diện áo mới, nhận tiền ĺ x́ và theo ba mẹ đi chùa lễ Phật. Cô bé cảm thấy như vạn vật đều đổi mới. Cây mai trước sân khoác chiếc áo mới màu vàng hực hở. Căn nhà nhỏ như sáng hẳn lên và rộng hẳn ra nhờ quét lớp vôi mới màu thiên thanh. Bàn ghế, tủ giường bằng gỗ màu nâu đỏ trông cũng mới hơn v́ nổi bật trên nền tường màu xanh da trời. Bé Thi cảm thấy như một năm mới tinh nguyên đầy hy vọng đang chờ đón ḿnh.
Dù thời gian và không gian thay đổi nhưng sự tuần hoàn của trời đất muôn đời vẫn tiếp diễn, và ngày tháng vẫn trôi qua, không dừng lại để chờ ai bao giờ. Cô bé Thi ngày nào nay đă lưu lạc đến miền Đất Thấp.
Chỉ c̣n hai tuần nữa lại đến Tết nguyên đán. Mùa đông năm nay không quá khắc nghiệt như những năm trước. Đôi lúc có cả nắng vàng sưởi ấm những cành đào đang bắt đầu đơm nụ. Mưa phùn lất phất và gió heo mây gợi nhớ buổi sáng sớm ở Việt Nam, khi trời c̣n se se lạnh. Thi đă bắt đầu hoạch định trong đầu những công việc phải tuần tự làm để chuẩn bị đón xuân với chồng con nơi đất khách. Thói quen sắm sửa áo mới cho ngày mùng một Tết, Thi vẫn c̣n giữ. Duy có điều, bây giờ không đi chợ Sài G̣n nữa mà mua qua internet. Và một điều đáng tiếc là ở đây nàng không may được áo dài mới.
Thi nhớ có một lần, ngày đầu tiên vào sở làm sau Tết nguyên đán, nàng mặc chiếc áo dài Việt Nam đi một ṿng bắt tay chúc Tết đồng nghiệp Ḥa Lan. Ai cũng ngạc nhiên, hớn hở và trầm trồ chiếc áo dài tha thướt. Thi giải thích phong tục của người Việt, ngày mùng một Tết mặc áo mới và đẹp nhất để đi chúc Tết. Và áo này đẹp nhất v́ đây là quốc phục của nàng. Ông xếp lớn hănh diện và cảm động lắm. Ông tỏ ư quư trọng và cám ơn mỹ ư của cô nhân viên Việt Nam, mong cô sẽ mặc quốc phục trong những ngày lễ quan trọng.
Cũng như mẹ ngày xưa, Thi sẽ làm món b́ cuốn v́ đây là món ăn các con nàng thích nhất trong dịp Tết. Có một lần, Thi làm món này vào một ngày không phải Tết, th́ đứa con trai tám tuổi hỏi nàng:
- “Bữa nay đâu phải Tết, sao ḿnh ăn món này hả mẹ?”
Thi ngạc nhiên và cũng mừng rỡ v́ thấy con ḿnh đă bắt đầu có những liên tưởng cụ thể, những kỷ niệm đầu tiên về ngày Tết truyền thống Việt Nam. Từ đó, mỗi năm Thi chỉ làm món b́ cuốn một lần, vào dịp Tết nguyên đán mà thôi.
Có một lần Thi mời vài người bạn Ḥa Lan đến nhà ăn bữa cơm Tết. Họ được thưởng thức món b́ cuốn và được giải thích tất cả ư nghĩa của món này. Không những họ thấy món b́ cuốn quá tuyệt mà họ c̣n rất thích không khí Tết của người Việt nữa. Từ đó mỗi năm, các bạn Ḥa Lan đều mong chờ đến ngày Tết Việt Nam và thầm hy vọng sẽ được mời lần nữa.
Các bạn đồng nghiệp Ḥa Lan của nàng cũng vậy. Sau khi ăn Tết tây xong, họ bắt đầu chú ư theo dơi những chuẩn bị cho ngày Tết ta của nàng. Cứ vài ngày họ lại hỏi:
- “Năm nay Tết Việt Nam nhằm ngày nào?”
- “Thi đi chợ mua đủ đồ hết chưa?”
- “Năm nay Thi làm những món ǵ?”
- “Thi chuẩn bị tới đâu rồi?”
- “Năm nay Thi nghĩ mấy ngày?”
Có đứa c̣n dễ thương, nói hôm nào Thi cần cứ việc nghĩ ở nhà, việc ǵ gấp cứ giao lại họ sẽ làm thay. Mấy ngày trước và sau Tết, sẽ không có buổi họp nào được dự trù, vi “nhỏ Thi nghĩ, ăn Tết Việt Nam”. Có lần nàng nói đùa, năm nay không nghỉ ngày Tết Việt Nam, cả đám chưng hững, nhốn nháo hỏi tại sao tại sao, và phản đối quá chừng. Internet đôi khi cũng có ích. Nàng cho các bạn đồng nghiệp coi những h́nh ảnh món ăn nàng làm vào dịp Tết, nhất là món b́ cuốn truyền thống của gia đ́nh. Người nào cũng chảy nước miếng và ước ao phải chi được Thi mời ăn một lần cho biết.
Mùa Giáng Sinh và Tết dương lịch đến với mọi người, kể cả người Việt ở Ḥa Lan, trong không khí tưng bừng nhộn nhịp của cả nước. C̣n Tết nguyên đán chỉ được người Việt ở đây âm thầm chuẩn bị và đón chào theo cách riêng của ḿnh. Nhưng lạ lắm, Thi không hề thấy buồn. Nàng thích cả hai ngày Tết, cả Tết tây lẫn Tết ta. Nàng nghĩ, khi mọi người chung quanh ḿnh vui th́ ḿnh cũng được vui theo, c̣n khi ḿnh vui th́ ḿnh sẽ làm cho người chung quanh vui theo ḿnh vậy.
Kỷ niệm của những ngày Tết năm xưa không bao giờ mất. Sẽ măi c̣n đó để làm nền tảng, để tăng thêm ư nghĩa và để cho ngày Tết của gia đ́nh Thi được trọn vẹn.
Chỉ hơi thấy vắng trong hồn
Ít nhiều hương phấn khi c̣n ngây thơ
Chân đi, đếm tiếng chuông chùa
Tôi ngờ năm tháng ngày xưa trở về
(Hồ Dzếnh)
Tết Đinh Dậu 2017
